KẾ HOẠCH TẬP HUẤN

“HƯỚNG DẪN CHA MẸ CAN THIỆP SỚM CHO CON”

Thời lượng: 04 buổi, mỗi buổi 3 tiếng.

-         

Tập huấn tiến hành mỗi tuần 01 buổi để phụ huynh có thời gian chuẩn bị bài tập và các thông tin cần thiết theo từng buổi (nêu trong kế hoạch từng buổi)

-         

Với nhóm phụ huynh ở tỉnh xa, tập huấn có thể tổ chức thành 02 ngày liên tục (gồm 4 buổi sáng – chiều). Khi đó tài liệu cần được gửi trước bao gồm:

Tài liệu hướng dẫn cha mẹ - phụ huynh đọc trước phần tự lượng giá cho con

Phiếu thu thập thông tin ban đầu – phụ huynh điền phiếu và gửi về trước buổi 1

Phiếu lượng giá theo chương trình can thiệp sớm (teacch, hành vi ở trường) – phụ huynh thực hành điền phiếu đánh giá theo mã quy ước trong tài liệu hướng dẫn.

Tài liệu: Can thiệp trẻ tự kỷ (chương trình can thiệp sớm teach – nguồn từ trang tretuky.com) – phụ huynh tìm đọc các mục dự định kiểm tra cho con để hiểu đúng cách làm và ghi kết quả.

Đơn vị thực hiện: Trung tâm giáo dục chuyên biệt hưng yên

Mục tiêu: Giúp cha mẹ có thể:

1.     

Đánh giá cụ thể những điểm mạnh và những khó khăn hiện tại con đang gặp một cách toàn diện các mặt phát triển: vận động thô, vận động tinh, nhận thức – trí tuệ, giao tiếp – ngôn ngữ, tình cảm xã hội, khả năng tự phục vụ, đặc điểm tính cách cũng như các vấn đề về hành vi nếu có.

2.     

Thảo luận và xây dựng chương trình can thiệp cá nhân bao gồm các mục tiêu cụ thể, các chiến lược thực tế, các dự kiến về người can thiệp, địa điểm can thiệp và thời gian tiến hành can thiệp cho con.

3.     

Thực hiện kế hoạch can thiệp cá nhân và ghi lại kết quả đạt được ở con.

4.     

Thảo luận và điều chỉnh chương trình can thiệp đảm bảo phù hợp với cá nhân con và tiếp tục thực hiện kế hoạch.

Kế hoạch từng buổi

CHA MẸ NÊN LÀM GÌ ĐỂ CHUẨN BỊ CAN THIỆP CHO CON ?

Can thiệp sớm là gì?

     Can thiệp sớm là việc áp dụng bất kỳ một hình thức hỗ trợ hoặc loại dịch vụ dành cho con của quý vị, dành cho chính quý vị và những người thân,  cho môi trường cộng đồng để giúp cho sự phát triển và hòa nhập của con. Nếu con trong độ tuổi 0 – 6 gặp các vấn đề khó khăn, chậm trễ trong phát triển hoặc có tình trạng khuyết tật đều cần được can thiệp sớm. Nếu con trên 6 tuổi thì sẽ cần có các chương trình hỗ trợ giáo dục đặc biệt, hướng nghiệp và học nghề phù hợp.

     Can thiệp sớm giáo dục đặc biệt bao gồm toàn bộ quá trình phát hiện, chẩn đoán sớm cho đến lúc hướng dẫn con, cha mẹ của con và gia đình các kỹ năng cần thiết trong quá trình chăm sóc, giáo dục và phát triển của con.

     Người làm can thiệp sớm phải chú trọng đến mối quan hệ giữa cha mẹ và con chứ không chỉ là vấn đề mà con gặp phải. Các hoạt động can thiệp cho con đồng thời cần phải được hướng dẫn để cha mẹ và các thành viên khác trong gia đình có thể làm được cùng với con.

Can thiệp sớm hướng đến những mục tiêu nào ?

Các hướng dẫn giáo dục sớm cho bé trong bối cảnh gia đình nhằm

Giúp bé và phụ huynh, gia đình sớm vượt qua những khó khăn ban đầu về thông tin, định hướng can thiệp và những vấn đề tâm lý có liên quan.

Phát triển sự khỏe mạnh trong cuộc sống hàng ngày của bé, của cha mẹ và của các thành viên trong gia đình.

-        

Phát triển hết tiềm khả năng học tập và tự phục vụ ở bé

-        

Giúp bé có cuộc sống càng bình thườncg càng tốt để trở thành một thành viên của cộng đồng

-          Chú trọng nhiều đến quan hệ, tìnhgiữa người chăm sóc (cha mẹ, thành viên khác trong gia đình, giáo viên mầm non) và bé chứ không chỉ là bản thân bé

Những địa chỉ gia đình cần biết khi có những lo lắng về sự phát triển của con

- Các trung tâm y tế xã, huyện

- Các khoa phục hồi chức năng, khoa tâm lý các bệnh viện tuyến Tỉnh và Thành phố

- Các trường mầm non gần nơi bé sinh sống nhất

- Các trung tâm hỗ trợ Giáo dục hòa nhập cấp Huyện hoặc cấp Tỉnh.

Một số việc gia đình cần làm cho con:

·       

Hãy bắt đầu can thiệp càng sớm càng, càng tốt.

·       

Mọi thành viên trong gia đình đều cần tham gia giúp đỡ, hỗ trợ bé trong mọi hoạt động

·       

Xác định những điều kiện, khả năng của gia đình có thể đáp ứng để giúp con khắc phục những khó khăn và phát triển tốt hơn

·       

Tạo mọi điều kiện, thời gian có thể để chăm sóc - hỗ trợ bé trong sinh hoạt hàng ngày

·       

Phân công trách nhiệm cho mọi thành viên

·       

Cho bé cơ hội tự làm những việc của bé, hạn chế làm thay, làm hộ bé

·       

Lập kế hoạch, lựa chọn những bài tập cụ thể để can thiệp cho con

·       

Kiên trì thực hiện đúng kế hoạch

·       

Tích cực hợp tác với các chuyên gia: chia sẻ những tiến bộ của con, những khó khăn khi thực hiện và cùng thảo luận cách khắc phục

·       

Dành mọi tình yêu thương, thời gian, lòng nhiệt và hy vọngvào khả năng và sự phát triển của bé

Khi nào con tôi cần được can thiệp sớm ?

     Ngay khi cha mẹ có những băn khoăn, lo lắng về sự phát triển của con hoặc một tình trạng khác thường nào đó cha mẹ cần đưa con đi thăm khám bởi các bác sĩ Nhi hoặc các nhà chuyên môn. Nếu sau thăm khám có sự chẩn đoán từ nhà chuyên môn về vấn đề cụ thể mà con đang gặp phải thì sẽ cần tiến hành các hoạt động can thiệp sớm cho con .

Các hoạt động can thiệp sớm sẽ gồm các bước nào?

Can thiệp sớm cần được tuân thủ theo trình tự các bước như sau:

5.    

Chẩn đoán chính xác tình trạng và mức độ của vấn đề con gặp phải.

6.    

Đánh giá cụ thể những điểm mạnh và những khó khăn hiện tại con đang gặp một cách toàn diện các mặt phát triển: vận động thô, vận động tinh, nhận thức – trí tuệ, giao tiếp – ngôn ngữ, tình cảm xã hội, khả năng tự phục vụ, đặc điểm tính cách cũng như các vấn đề về hành vi nếu có.

7.    

Thảo luận và xây dựng chương trình can thiệp cá nhân bao gồm các mục tiêu cụ thể, các chiến lược thực tế, các dự kiến về người can thiệp, địa điểm can thiệp và thời gian tiến hành can thiệp cho con.

8.    

Thực hiện kế hoạch can thiệp cá nhân và ghi lại kết quả đạt được ở con.

9.    

Thảo luận và điều chỉnh chương trình can thiệp đảm bảo phù hợp với cá nhân con và tiếp tục thực hiện kế hoạch.

Việc lập kế hoạch – thực hiện kế hoạch – đánh giá lại để điều chỉnh là một chu trình liên tục, thường xuyên để đảm bảo cập nhật chính xác những thay đổi của con và sự phù hợp của một chương trình can thiệp sớm.

Con cần có những hoạt động can thiệp sớm nào?

Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bé, nhà chuyên môn sẽ tư vấn các dịch vụ can thiệp hỗ trợ cần thiết và phù hợp với bé cũng như với gia đình của bé.

Can thiệp về mặt y tế

     Bao gồm chăm sóc sức khoẻ toàn diện, chữa bệnh, chăm sóc thính học, thị lực, phẫu thuật chỉnh hình, vật lý trị liệu – phục hồi chức năng, ngôn ngữ trị liệu, chỉnh âm, trị liệu về cảm giác, tư vấn và hướng dẫn phụ huynh cách chăm sóc, tập luyện và giáo dục nhằm phát triển toàn diện nhu cầu của con…

Can thiệp về mặt giáo dục:

Can thiệp về mặt xã hội

Các chính sách hỗ trợ TKT và gia đình như chế độ bảo hiểm, chính sách trong khám chữa bệnh, trong hỗ trợ giáo dục hòa nhập, hỗ trợ phát triển kinh tế gia đình và hướng nghiệp, hòa nhập xã hội

     Các dịch vụ can thiệp sớm phải chú trọng đến mối quan hệ và sự tương tác qua lại giữa người chăm sóc (bố, mẹ, thành viên trong gia đình, cô giáo...) với bé.

     Với bất kỳ bé nào thì gia đình,  giáo viên, bạn bè, trường lớp là môi trường gần nhất. Bé có cơ hội phát triển tốt nhất khi môi trường đó dễ tiếp cận và phù hợp với nhu cầu giáo dục của các em. Bởi vậy, các dịch vụ can thiệp sớm phải chú trọng đến bản thân bé, cha mẹ của bé, các thành viên trong gia đình và những người xung quanh hàng ngày tiếp xúc với bé (bé con hàng xóm láng giềng, chúng ta bè cùng học, cô giáo...) nhằm nâng cao khả năng và chất lượng tương tác qua lại.

Con của tôi ở nhóm tuổi nào thì có thể tiến hành can thiệp sớm?

Nhóm từ 0 – 3 tuổi:

     Các hoạt động can thiệp sớm tập trung vào vai trò của cha mẹ như hỗ trợ ổn định tâm lý, tư vấn, hướng dẫn các cách thức chăm sóc, tập luyện phục hồi chức năng, các biện pháp dạy bé

Nhóm từ 3 – 6 tuổi:

     Các hoạt động can thiệp sớm tập trung vào từng cá nhân bé, bao gồm sự phối hợp của nhiều thành viên như cha mẹ, bảo mẫu, người chăm sóc, các giáo viên của bé ở trường mầm non, các kỹ thuật viên phục hồi chức năng, giáo viên giáo dục đặc biệt và các nhà trị liệu khác tùy thuộc nhu cầu của cá nhân từng bé.

Nhóm từ 6 tuổi trở lên

     Các hoạt động can thiệp sớm được duy trì và mở rộng, các hình thức hỗ trợ phù hợp khả năng và nhu cầu của bé. Chú trọng đến khả năng hòa nhập trường học và hòa nhập cộng đồng cho bé.

Can thiệp sớm có ý nghĩa như thế nào đối với con của tôi và gia đình tôi?

Đối với con cuả quý vị

     Can thiệp sớm có thể ngăn ngừa được những nhân tố nguy hiểm tới em bé hay những nguyên nhân dẫn đến sự chậm phát triển một mặt nào đó hoặc rối loạn chức năng ở con của quý vị (như nhận thức, vận động, khả năng giao tiếp, ngôn ngữ...). Điều này có thể đạt được bằng cách giúp cho con của quý vị có được sự kích thích, thích ứng và các tác động qua lại một cách đúng đắn với môi trường xung quanh ở ngay giai đoạn đầu trong sự phát triển của bé.

     Can thiệp sớm đồng thời thể hiện chức năng chữa bệnh vì có thể giúp cho con của quý vị theo kịp mức độ phát triển thông thường hoặc có thể ngăn cản mức độ trì trệ không trở nên trầm trọng hơn.

     Can thiệp sớm còn giúp bé phát huy được những khả năng, thế mạnh riêng của mình. Đây là yếu tổ tích cực trợ giúp cho sự phát triển toàn diện của cá nhân từng em bé.

Đối với quý vị - người làm cha mẹ/người chăm sóc

     Can thiệp sớm sẽ lôi cuốn cha mẹ cùng tham gia vào quá trình can thiệp cho con nên quý vị có thể tự phát hiện ra khả năng và năng lực của chính mình và về khả năng xử lí, hướng dẫn và can thiệp trong khi chăm sóc con. Can thiệp sớm giúp cho quý vị có được trạng thái cân bằng về mặt tình cảm và tránh được một số công việc chăm sóc con không cần thiết như bảo bọc hoặc nuông chiều quá mức, giúp con trở nên độc lập và có nhiều cơ hội phát triển năng lực của bản thân. Điều này cũng góp phần quan trọng vào quá trình cha mẹ có thể dễ dàng chấp nhận hơn khi có con bị khuyết tật, giảm bớt, giảm dần tình trạng mất niềm tin, tuyệt vọng của cha mẹ về tình trạng và khả năng của con mình.

Đối với gia đình của quý vị

     Can thiệp sớm giúp cho mọi người trong gia đình như ông, bà, cô, dì, chú, bác, … tự biết điều chỉnh cách giao tiếp, ứng xử và trợ giúp phù hợp với bé.

     Can thiệp sớm giúp cho gia đình giảm bớt những gánh nặng bởi cha mẹ và những người chăm sóc bé được hướng dẫn ngay từ đầu những cách thức xử lí tất cả những vấn đề mà con gặp khó khăn.

Đối với cộng đồng  xã hội

     Can thiệp sớm làm cho xã hội nhận biết được thực tế là trong xã hội còn có những bé bị thiệt thòi, bé khuyết tật cũng là một bộ phận của cộng đồng và bé có quyền được giúp đỡ.

     Xã hội cần phải có những cam kết và hành động thiết thực để tham gia vào quá trình CTS nhằm hỗ trợ tối đa cho bé và gia đình.

     CTS sẽ đem lại những lợi ích to lớn cho xã hội nếu xét trên quan điểm nhân văn và kinh tế.Một xã hội văn minh là một xã hội không có rào cản để người khuyết tật hòa nhập hoàn toàn vào đời sống xã hội và đóng góp công sức, trí tuệ của mình cho sự phát triển của xã hội.

Các hoạt động can thiệp sớm cần đảm bảo những nguyên tắc cơ bản nào?

Đảm bảo bé được học các kĩ năng mà bé bình thường học và sử dụng

     Con của quý vị là một thành viên của gia đình và cộng đồng, vì vậy bé phải học những kỹ năng mà những bé em khác học và sử dụng để đạt được sự tự lập tối đa. Con càng học được nhiều thì càng có thể tham gia nhiều hơn trong các hoạt động của gia đình và cộng đồng. Mặt khác, nếu những hành vi của các em không khác biệt nhiều với các bé khác thì càng dễ được chấp nhận hơn.

Đảm bảo bé được phát hiện kịp thời và can thiệp ngay từ khi phát hiện vấn đề

     Việc bắt đầu can thiệp sớm càng nhanh càng tốt và thực sự rất cần thiết cho mỗi em bé. Chương trình can thiệp sớm nên bắt đầu diễn ra từ khi cha mẹ có những lo lắng về sự phát triển của con mình cộng với sự đánh giá/khám của các nhà chuyên môn.

Đảm bảo gia đình cùng tham gia vào chương trình can thiệp sớm

Con sống trong gia đình vì vậy cha mẹ và các thành viên khác trong gia đình là những người có nhiều cơ hội và thời gian tiếp xúc với con nhiều hơn bất kỳ ai khác và cũng là người hiểu con, chăm sóc con bằng cả tình yêu thương ruột thịt của mình.

     Người làm công tác can thiệp sớm có nhiệm vụ giúp các thành viên trong gia đình biết cách dạy dỗ và hướng dẫn con để bé có nhiều thời gian và cơ hội được thực hành. Như vậy hoạt động can thiệp sớm sẽ có hiệu quả hơn.

Đảm bảo nguyên tắc cá biệt hoá

Mỗi em bé và mỗi gia đình đều có những đặc điểm và điều kiện riêng. Can thiệp sớm tập trung vào nhu cầu của từng bé và nhu cầu của gia đình. Mỗibé cần có một chương trình can thiệp cá nhân, chương trình này phải được xây dựng trên cơ sở khả năng, nhu cầu của riêng con và phải được sự thống nhất của cha mẹ, phù hợp với nhu cầu và khả năng về tài chính, thời gian của gia đình.

HƯỚNG DẪN PHỤ HUYNH

THỰC HIỆN CAN THIỆP SỚM THEO TRÌNH TỰ CÁC BƯỚC

CHẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ VÀ MỨC ĐỘ CỦA VẤN ĐỀ Ở CON

BƯỚC 1: CHẨN ĐOÁN – ĐÁNH GIÁ

Tại sao cần chẩn đoán xác định vấn đề ở con?

Tất cả các bậc cha mẹ luôn luôn theo sát sự phát triển của con hàng ngày, hàng giờ. Chỉ một thay đổi nhỏ ở con cũng có thể khiến cha mẹ lo lắng bất an. Khi có bất kỳ lo lắng nào về con, cha mẹ cần theo dõi kỹ lưỡng các bằng chứng biểu hiện cụ thể ở con và tìm đến các bác sĩ, các nhà chuyên môn.

Việc xác định đúng vấn đề và mức độ của vấn đề sẽ là sự khởi đầu quyết định hướng phát triển chương trình can thiệp cho con. Khi biết được chính xác vấn đề con gặp phải, chúng ta có thể tìm kiếm các thông tin kiến thức về vấn đề này, học hỏi các kỹ năng phù hợp để trợ giúp con, tìm kiếm được những môi trường hỗ trợ cho con một cách phù hợp, đúng đắn.

Ngoài ra, việc xác định đúng vấn đề và mức độ còn giúp phụ huynh có sự chuẩn bị về tương lai lâu dài phù hợp với khả năng của con và điều kiện của gia đình, ví dụ như vấn đề khi con trưởng thành, vấn đề về khả năng tự lập, khả năng làm việc, …

ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CON

Đánh giá nhằm giúp phụ huynh xác định được chính xác bé đã có thể làm gì và chưa thể làm gì. Đây chính là cơ sở để giúp phụ huynh quyết định xem cần dạy những gì cho con tại thời điểm hiện tại này. Nhà chuyên môn thường dùng thuật ngữ “Đánh giá” nhằm xác định được mức độ phát triển hiện tại của bé. Đối với phụ huynh, việc đánh giá nhằm xác định khả năng và nhu cầu của con có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nhiều trường hợp phụ huynh nghĩ “Đánh giá” giống như một kỳ thi và mong con đạt kết quả cao nhất. Thật ra, điều quan trọng nhất của việc đánh giá là tìm ra điểm mạnh và những nhu cầu cần được hỗ trợ của con.

Vì sao con cần nhà chuyên môn đánh giá?

Đánh giá là một kỹ năng khó học đối với các nhà chuyên môn. Để có thể đánh giá sự phát triển của bé em, một nhà chuyên môn (bác sĩ, nhà tâm lý, ...) phải được đào tạo cẩn trọng, có kiến thức về sự phát triển thông thường của bé nhỏ, thực hành các kỹ năng đánh giá cũng như được giám sát khi thực hành một chương trình đánh giá trong một khoảng thời gian nhất định bởi người đào tạo về đánh giá. Một nhà chuyên môn khó có thể đánh giá được toàn diện các mặt phát triển của một đứa bé.Vì vậy, trong đánh giá sẽ cần có một nhóm các nhà chuyên môn cùng phối hợp với nhau để phản ánh trung thực, đầy đủ về tình trạng phát triển của bé đó.

Kết quả đánh giá bé do các nhà chuyên môn cung cấp sẽ giúp cha mẹ nhận biết được mặt mạnh, mặt yếu của con ở thời điểm hiện tại, những khó khăn trở ngại mà bé có thể gặp phải trong tương lai. Các nhà chuyên môn cũng có thể gợi ý và tư vấn một số cách thức hỗ trợ phù hợp với cá nhân bé sau quá trình đánh giá.

Khi theo dõi quá trình đánh giá của nhà chuyên môn, phụ huynh cũng sẽ có thêm ý tưởng, hình dung được những việc sẽ cần làm với con ở nhà.

Bé nên được đánh giá đều đặn theo định kỳ, lý tưởng là mỗi 3 hoặc 6 tháng.

Vì sao phụ huynh nên tự lượng giá sự phát triển của con?

Nhiều phụ huynh khó có cơ hội tiếp cận với các dịch vụ chuyên môn như mình mong muốn và khó khăn trong việc theo dõi sát sao sự tiến bộ của con.

Phụ huynh là người hiểu con nhất, có thể dành nhiều thời gian bên con nhất do đó phụ huynh thường nắm chắc khả năng con mình có điểm mạnh, điểm yếu gì.

Việc dạy con hàng ngày sẽ có hiệu quả cao nhất khi phụ huynh là người dành thời gian thực hiện với con.Vậy phụ huynh cũng cần phải tự xác định được con đã làm được gì, chưa làm được gì và cần học gì vào thời điểm này.

Phụ huynh có nhiều thời gian và bối cảnh để tiến hành đánh giá cho con hơn người làm chuyên môn và nhờ đó xác định được nhiều yếu tố hỗ trợ việc học của con hơn so với nhà chuyên môn.

Trong phần này, chúng tôi muốn chia sẻ với phụ huynh cách để có thể tự đánh giá con mình tại nhà. Tuy nhiên, chúng tôi khuyên phụ huynh vẫn nên cho con đánh giá bởi các chuyên gia để biết thêm nhiều thông tin về tình trạng hiện tại của con.

ĐÁNH GIÁ LÀ GÌ?

Đánh giá là việc quan sát, hỏi thêm thông tin và kiểm tra trực tiếp một số việc để xác định khả năng của bé. Khi tiến hành đánh giá là khi phụ huynh đang thu thập thêm thông tin cho việc dạy con một cách hiệu quả. Vì thế, kỹ năng quan trọng nhất đối với phụ huynh là kỹ năng quan sát – một kỹ năng phụ huynh cần được thực hành nhiều lần.

Các loại đánh giá:

1.    

Xác định khả năng tổng quát của bé, so sánh với “chuẩn phát triển” hoặc với “trung bình lứa tuổi”. Loại đánh giá này gồm các trắc nghiệm về chỉ số IQ chủ yếu nhằm xếp lớp hoặc loại trị liệu phù hợp với bé

2.    

Chẩn đoán bản chất khiếm khuyết và đưa ra hướng can thiệp phù hợp.

3.    

Xác định mục tiêu cần dạy cho bé dựa vào kết quả cụ thể về những việc bé có thể làm và không thể làm. Loại đánh giá này sẽ sử dụng một trong số các chương trình can thiệp mà phụ huynh lựa chọn để thực hiện cùng con.

Đối với phụ huynh, chúng tôi hướng đến loại đánh giá số 3 – xác định mục tiêu cần dạy

NHỮNG VIỆC CẦN LÀM ĐỂ TIẾN HÀNH ĐÁNH GIÁ VÀ XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH CAN THIỆP CHO CON

Làm thế nào để lựa chọn chương trình can thiệp phù hợp với con?

Phụ huynh sẽ cảm thấy bối rối, không biết chương trình can thiệp nào là phù hợp với con hoặc thậm chí chưa từng biết đến chương trình can thiệp sớm. Phụ huynh có thể tham khảo chuẩn phát triển theo lứa tuổi trong các tài liệu hướng dẫn chăm sóc bé em thông thường như:

-        

Cẩm nang chăm sóc bà mẹ và em bé (Elizabeth Fenwick) – NXB Bé

-        

Sổ tay phát triển của bé

-        

Chuẩn phát triển mầm non / Chương trình giáo dục mầm non theo lứa tuổi.

-        

….

Phụ huynh cũng có thể tham khảo một số chương trình can thiệp sớm cho bé có nhu cầu đặc biệt (mục tài liệu trên trang web: tretuky.com):

-        

Từng bước nhỏ  - Chương trình can thiệp sớm dành cho bé chậm phát triển và bé khuyết tật

-        

Teacch – Những hoạt động dạy bé tự kỷ và bé rối loạn phát triển

-        

ABA – Chương trình can thiệp hành vi cho bé tự kỷ

-        

ABLLS – Chương trình đánh giá kỹ năng ngôn ngữ và học tập cơ bản

-        

…

Để quyết định lựa chọn chương trình cho con, phụ huynh nên tìm đọc trước để có những thông tin cơ bản về chương trình, kết nối với đặc điểm riêng của con để dự tính khả năng hiệu quả của chương trình khi áp dụng cho con. Phụ huynh cũng nên tham khảo ý kiến từ các nhà chuyên môn về chương trình có thể phù hợp với con.

Sẽ không có duy nhất một chương trình nào hoàn toàn phù hợp cho con của quý vị.Tuy nhiên việc sử dụng một chương trình chủ đạo sẽ rất quan trọng đối với sự tiến bộ của bé. Đặc biệt là ở thời điểm mới bắt đầu tiến hành can thiệp cho con, là thời gian mà chính phụ huynh cũng cần phải học thì việc học và áp dụng tốt một chương trình chủ đạo với con sẽ giúp cải thiện kỹ năng dạy của phụ huynh và theo sát được những tiến bộ, thay đổi của bé. Sauk hi đã nắm vững chương trình, có kỹ năng hợp tác với con tốt hơn, quý vị có thể thử nghiệm thêm những chương trình mới với con.

Giải thích một số từ chuyên môn về can thiệp:

CÁC LĨNH VỰC PHÁT TRIỂN – là các mặt kỹ năng của con trong quá trình con lớn lên, thường bao gồm năm lĩnh vực chính là: vận động thô, vận động tinh, giao tiếp, ngôn ngữ tiếp nhận (hiểu biết), các kỹ năng nhân và xã hội (tự phục vụ)

-        

KỸ NĂNG VẬN ĐỘNG THÔ là các kỹ năng liên quan đến các cơ bắp lớn của cơ thể, đóng góp vào việc kiểm soát đầu cổ, ngồi, bò, đứng, đi, giữ thăng bằng, chạy nhảy leo trèo, …

-        

KỸ NĂNG VẬN ĐÔNG TINH là các kỹ năng liên quan đến phần cơ nhỏ của bàn tay, của mắt, đóng gips vào việc với và nắm đồ vật, đặt để một vật, vẽ, giở sách, … Đồng thời kỹ năng này cũng liên quan đên kỹ năng NHẬN THỨC như tìm kiếm vật biến mất, giải quyết vấn đề, khả năng kết hợp và phân loại …

-        

CÁ NHÂN – XÃ HỘI là những kỹ năng liên quan đến việc con tự chăm sóc bản thân mình trong các sinh hoạt thường ngày và có thể trợ giúp một vài việc đơn giản trong gia đình. Ngoài ra, kỹ năng cá nhân xã hội giúp con về khả năng vui chơi, hòa nhập với người khác

-        

KỸ NĂNG GIAO TIẾP là các kỹ năng giúp con bày tỏ mong muốn, nhu cầu và tình cảm với người khác thông qua cử chỉ, điệu bộ, âm thanh, từ, câu và khả năng đáp lại người khác trong giao tiếp.

-        

NGÔN NGỮ TIẾP NHẬN (NHẬN THỨC) liên quan đến khả năng con hiểu và đáp ứng lại ngôn ngữ của người khác

-        

LỜI NÓI là các kỹ năng liên quan đến khả năng phát âm, nói thành từ và cụm từ được dùng trong giao tiếp

TUỔI THỰC – là số năm tháng tình từ ngày con được sinh ra

TUỔI PHÁT TRIỂN – là mức phát triển con đã đạt tới. Tuổi phát triển không hẳn bằng với tuổi thực. Tuổi phát triển được xác định qua việc đánh giá cho con bằng một trắc nghiệm khoa học, so sánh những gì con làm được ở độ tuổi mà hầu hết các em bé khác đều thực hiện được.

MỐC PHÁT TRIỂN – dùng để chỉ ra con đã đạt tới một mức phát triển nào đó

CHUỖI  là một nhóm các kỹ năng có liên quan mật thiết với nhau, được sắp xếp theo thứ tự phải đạt được, để một kỹ năng được xây dựng trên cơ sở một kỹ năng khác như là các bước liên tục với nhau

Lập bảng lượng giá để chuẩn bị tiến hành đánh giá cho con như thế nào?

Một số chương trình can thiệp có sẵn bảng lượng giá cho con. Ví dụ chương trình Từng bước nhỏ phụ huynh sử dụng cuốn số 8; chương trình Teacch phụ huynh sử dụng bảng liệt kê kỹ năng theo lứa tuổi ở cuối tài liệu, … Một số tài liệu phụ huynh sẽ cần tự đọc và tổng hợp lại theo từng lứa tuổi của con hoặc từng lĩnh vực phát triển. Phụ huynh có thể tự trình bày lại theo cách bản thân thấy phù hợp để ghi chép trong quá trình đánh giá cho con. Trong bảng lượng giá nên bao gồm các yếu tố:

-        

Số thứ tự (hoặc mã số của từng kỹ năng trong tài liệu)

-        

Tên kỹ năng – việc mà bé có thể làm

-        

Mã ghi kết quả bé làm được trong thực tế

K = Không làm;

C = Có làm khi được giúp;

Đ = Tự làm được

? = Cần kiểm tra thêm

-    Ghi chú: nhằm mô tả cụ thể việc thực hiện của bé.

Sau khi lập bảng, phụ huynh cần đọc kỹ từng mục nhỏ của bảng lượng giá và cân nhắc ghi mã kết quả cho một số mục mà quí vị chắc chắn con mình làm được (Đ) hoặc Không làm được (K), một số mục cân nhắc cần kiểm tra lại ở con (?)

Quyết định đánh giá kỹ năng nào – lên kế hoạch đánh giá

-        

Chọn những chuỗi phù hợp với khả năng hiện tại của con.

-        

Đọc hết các mục ở chuỗi đó để hiểu cách làm với từng mục. Nếu không hiểu thì tìm đọc phần cách dạy theo mã số ở tài liệu liên quan

-        

Chọn kỹ năng mà phụ huynh biết chắc con có thể hoàn thành được khi bắt đầu đánh giá.

-        

Tiếp tục đánh giá lần lượt từng kỹ năng trong chuỗi cho đến khi bé gặp khó khăn ở một mục nào đó.

Những lưu ý khi tiến hành đánh giá

-        

Nên làm những buổi đánh giá ngắn. Phụ huynh có thể tiến hành việc đánh giá trong 2 -3 tuần thay vì làm một buổi đánh giá dài cả tiếng. Nếu kéo dài buổi đánh giá thì bé sẽ mệt, mất tập trung và không còn thực hiện tốt các yêu cầu, kết quả sẽ không còn chính xác.

-        

Xếp xen kẽ các hoạt động đánh giá như xen các bài tập dùng đồ chơi nhỏ với các bài tập dùng đồ chơi lớn, xen các hoạt động lắng nghe với các hoạt động hành động, …

-        

Bắt đầu và kết thúc buổi đánh giá bằng sự thành công để khuyến khích bé tiếp tục tham gia những lần sau nữa.

-        

Xen luân phiên các bài tập dễ và khó để bé không cảm thấy quá nhiều khó khăn hoặc thất vọng khi không làm đúng.

-        

Thay đổi môi trường đánh giá phù hợp với kỹ năng cần kiểm tra. Ví dụ có bài tập kiểm tra khi bé ngồi tại bàn, cũng có những bài tập bé thực hiện ở cầu thang hoặc sân chơi, ..

-        

Học thuộc những kỹ năng mà phụ huynh định đánh giá trước khi tiến hành. Điều này giúp phụ huynh tập trung tương tác với con thay vì mất thời gian đọc lại hoặc ghi chép làm bé chán nản.

-        

Để các thành viên khác trong gia đình tham gia vào việc đánh giá con. Khi bé vui đùa cùng các thành viên khác trong gia đình, phụ huynh có cơ hội khuyến khích bé làm những hoạt động mà con ít thích thú.

-        

Linh hoạt khi đánh giá, nếu thấy bài kiểm tra không phù hợp thì có thể thay đổi hoặc nếu chưa chắc chắn về kết quả thì có thể kiểm tra lại vào lần khác.

BƯỚC 2: LẬP KẾ HOẠCH DẠY CON

Kết quả của bảng lượng giá sẽ giúp phụ huynh chọn ra những việc cần dạy cho con. Kiến thức phổ thông và những kinh nghiệm riêng sẽ giúp phụ huynh hình dung con mình sẽ làm được gì ở từng lứa tuổi và đồng thời xác định được cách dạy con làm điều đó.

Có thể sẽ tốt hơn khi bé học các kỹ năng mới với từng bước được chia nhỏ phù hợp với khả năng thực tế của bé.Phụ huynh sẽ cần chú trọng đến những bước thực hiện một việc và thứ tự những kỹ năng mà bé học được.

     Buổi này chúng tôi chia sẻ với phụ huynh cách xây dựng một chương trình riêng cho con.Chương trình bao gồm một nhóm nhỏ những kỹ năng mà bé sẵn sàng để học và cần học ngay.Chương trình này được xây dựng dựa trên thực tế của từng phụ huynh, phù hợp với thời gian và các khả năng phụ huynh đang có, phù hợp với nhu cầu của cả gia đình và là chương trình thiết kế dành riêng cho con của quý vị.

ĐẶT MỤC TIÊU NGẮN HẠN

Mục tiêu ngắn hạn là những kỹ năng phụ huynh muốn con học được ở hiện tại.Mục đích lâu dài mà phụ huynh muốn con thực hiện được gọi là mục tiêu dài hạn. Ở đây sẽ đề cập đến mục tiêu ngắn hạn cho con với mong muốn giúp phụ huynh:

-     

Biết định hướng của mình để sắp xếp các buổi dạy và tận dụng những cơ hội tự nhiên để con học hỏi.

-            

Nhận ra khi nào thì con làm chủ được một kỹ năng để có thể dạy một kỹ năng cao hơn.

-            

Mô tả những hành động có thể nhìn thấy được, gọi tên được.

-            

Quan sát những việc bé có thể làm được hay không sẽ trở nên dễ dàng và cụ thể hơn.

So sánh cách viết mục tiêu

Đặc điểm chính của mục tiêu ngắn hạn:

-        

Xác định điều bé sẽ làm được khi bé nắm vững kỹ năng (nhìn thấy được, gọi tên được)

-        

Cho biết kỹ năng học được của bé được sử dụng như thế nào, khi nào, ở đâu, như thế nào, …

-        

Cho biết bước kế tiếp cần học là gì

Nhân tố chính khi xây dựng mục tiêu ngắn hạn:

-        

Các mục tiêu dài hạn: phụ huynh muốn con làm được gì trong tương lai?

-        

Những kết quả đánh giá: hiện tại con đã làm được gì?

-        

Thời gian và khả năng của phụ huynh: quý vị nghĩ rằng sẽ thu xếp được những gì trong hoàn cảnh riêng của mình?

GỢI Ý XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH RIÊNG CHO CON

1.    

Nếu con chưa biết gì (mới sinh hoặc khuyết tật rất nặng) thì các bài tập chủ yếu nằm trong chính các hoạt động chăm sóc thông thường

2.    

Nếu con lớn hơn và hiếu động hơn thì nhiều bài tập có thể được dạy qua các trò chơi và công việc gia đình hàng ngày. Thời gian dạy mỗi lần nên ngắn 10 – 15 phút là phù hợp. Mỗi ngày phụ huynh có thể dành khoảng 50 – 60 phút để dạy con với các hoạt động như: 

-        

15 phút cho các bài tập vận động tinh và ngôn ngữ tiếp nhận

-        

20 phút cho các bài tập về vận động thô (chia làm 2 lần, mỗi lần 10 phút)

-        

15 phút cho bài tập về ngôn ngữ diễn đạt

Trường hợp quá bận rộn, phụ huynh có thể rút ngắn thời gian hoặc chia các bài tập của từng lĩnh vực theo ngày để thực hiện. Một cách hiệu quả là phụ huynh có thể gắn các mục tiêu của con với những hoạt động thường ngày của mình.

3.    

Đặt ra các mục tiêu phù hợp với thời gian sẵn có của bản thân. Số lượng mục tiêu cho một buổi dạy có thể phụ thuộc vào bé, vào mong đợi của phụ huynh và sự hợp tác giữa hai bên.

4.    

Liên quan tới các thành viên gia đình. Thường thì các thành viên trong gia đình sẽ sẵn sàng nhận dạy con một mục tiêu nào đó khi được hướng dẫn cụ thể đặc biệt là khi họ được tham gia vào việc chọn mục tiêu sẽ dạy cho bé.

5.    

Liên quan đến giáo viên ở trường của con. Sẽ có một vài mục tiêu mà chỉ người ngoài gia đình mới dạy được cho bé. Các cô giáo mầm non thường sẵn lòng giúp đỡ, hãy đề xuất các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn của quí vị với họ và thảo luận cùng học những mục tiêu khi bé ở trường.

6.    

Sắp xếp các mục tiêu theo thứ tự ưu tiên: kỹ năng con cần học nhất sẽ có thứ tự ưu tiên cao nhất.

7.    

Chọn một chương trình cân đối và thú vị. Các buổi dạy nên ngắn và phong phú, nên bao gồm những kỹ năng thuộc mặt mạnh của con – những việc con đã làm giỏi.

8.    

Cách tiến hành: hãy đặt một kế hoạch và kiên trì thực hiện trong 2 tuần rồi sau đó xem xét và điều chỉnh. Có thể phụ huynh sẽ cần cân nhắc những thay đổi về nội dung, địa điểm hay đồ dùng để dạy con.

CÁCH PHÂN TÍCH NHIỆM VỤ THÀNH BƯỚC NHỎ

Cách 1. Tự phân tích nhiệm vụ

Ø

Tự mình làm việc đó để xác định chính xác từng thao tác

Ø

Viết tên các thao tác cần làm.

Ø

Sắp xếp theo thứ tự thích hợp cho việc dạy bé.

Ø

Lấy mục đầu tiên làm mục tiêu dạy đầu tiên

Cách 2. Chia nhỏ khối lượng công việc:

Ø

Từ vật to đến vật nhỏ hơn

Ø

Từ ít đến nhiều

Ø

Từ đơn giản đến phức tạp

Phụ huynh sẽ cần linh hoạt và sáng tạo để lên chương trình riêng cho con, có thể phải thêm hoặc bớt các bước thực hiện một việc, có thể phải sáng tạo đồ dung, đồ chơi cho phù hợp với con, …

GHI LẠI SỰ TIẾN BỘ CỦA CONVÀ ĐIỀU CHỈNH CHƯƠNG TRÌNH

Ghi lại sự tiến bộ sẽ giúp phụ huynh có thông tin cụ thể để quyết định khi nào cần thay đổi chương trình và thay đổi như thế nào. Ban đầu phù huynh có thể thực hành việc ghi chép 1 - 2 hoạt động cho đến khi có kinh nghiệm tốt hơn thì ghi thêm cho nhiều hoạt động hơn nữa

     Phụ huynh  nên soạn sẵn mẫu ghi chép vì thực tế không thể lúc nào cũng cầm sẵn giấy bút để ghi lại. Phụ huynh cần cân nhắc đến các yếu tố:

Ø

Bao lâu thì ghi chép 1 lần?

Ø

Ghi chép như thế nào cho dễ và thông tin có ích

Một số cách ghi chép:

Ghi chép hàng ngày. Việc này giúp theo dõi thay đổi của bé dễ dàng hơn. Đặc biệt khi phụ huynh muốn thử phương pháp mới.

Ghi chép 3 lần/ tuần.Các mục tiêu cần dạy bé có thể được thực hiện hàng ngày thì tối thiểu cách 1 ngày phụ huynh nên ghi lại kết quả 1 lần.Phụ huynh nên chủ động xếp lịch ghi chép lại vào các ngày cố định trong tuần để tránh quên.

Ghi chép 1 tuần 1 lần. Mẫu ghi chép này phù hợp với các mục tiêu sẽ được duy trì trong một thời gian khá dài mà không có sự thay đổi như ăn mặc; đi vệ sinh, … Cũng có thể áo dụng mẫu này cho các mục tiêu về ngôn ngữ của bé

Hướng dẫn tự làm sổ theo dõi: vở chia cột

1.    

Chọn vở có dòng kẻ thông thường của học sinh

2.    

Lật trang đôi đầu tiên

3.    

Kẻ cột 1 – lĩnh vực phát triển

4.    

Kẻ cột 2 (rộng 5 – 7 cm) ghi mục tiêu dạy

5.    

Kẻ cột 3 (7 – 10 cm), ghi chú thích cách dạy, đồ dùng, địa điểm, …

6.    

Chia thành các cột nhỏ để ghi theo ngày hoặc 3 ngày/ tuần và ghi chú mã kết quả

Ø

K = không làm / không làm được

Ø

C = có thể làm khi được giúp

§ 

C1 = Cầm tay;

§ 

 C2 = hướng dẫn bằng cử chỉ;

§ 

C3 = hướng dẫn bằng lời nói

Ø

Đ = Đạt, tự làm được

7.    

Để 1 cột cuối rộng (5 – 7cm) ghi chú lại kết quả thực tế bé làm được.

8.    

Mỗi tuần 1 trang đôi, hết tuần thì lật trang kẻ trang mới

9.    

Xem lại sự tiến bộ của bé bằng cách nhìn vào mã ghi kết quả

Điều chỉnh chương trình khi

1.    

Con đã đạt được mục tiêu. Xác định bằng cách:

Ø

Con làm được 5/5 lần thử trong một ngày

Ø

Con làm được 4/5 lần thử trong 2 ngày liên tục

Ø

Con dùng kỹ năng phù hợp trong hoàn cảnh tự nhiên

Khi đó thay đổi mục tiêu mới ngay mà không cần chờ đến ngày tổng kết. Có thể là đưa cho con vật liệu khó hơn, đưa ra nhiều lựa chọn hơn, … Nếu cứ kéo dài bài tập bé đã làm tốt có thể con cảm thấy chán nản, không muốn hợp tác.

2.    

Con không cố gắng hoặc không thể làm được trong 3 ngày liên tiếp dù có giúp đỡ. Xác định lại các vấn đề:

Ø

Bài tập có khó quá không?

Ø

Có thể chia thành các bước dễ hơn không?

Ø

Có thể thay đổi các vật liệu để bài tập dễ hơn không?

Ø

Bài tập có dễ quá không?

Ø

Có phải con không làm vì chán rồi không?

Ø

Có nên thử một bước khó hơn không?

Ø

Cách củng cố có hiệu quả không?

Ø

Con có biết rõ điều mình  muốncon làm gì không?  …

BƯỚC 3: TIẾN HÀNH CAN THIỆP CHO CON

XÂY DỤNG CẤU TRÚC HOẠT ĐỘNG DẠY

1.    

Cấu trúc vật chất: là cách tổ chức môi trường. Có những dấu hiệu hình ảnh rõ ràng phân không gian làm những phần có thể nhận ra. Việc này giúp con hiểu mọi người mong muốn con làm gì trong từng khu vực. trong khu vực học tập cần giảm tối đa những gì có thể gây xao lãng.

2.    

Kế hoạch làm việc: nên là những hình ảnh hoạt động được xếp theo trật tự. Các hình ảnh có thể là đồ vật, ảnh, tranh, con số, chữ viết để giúp con hiểu chuỗi công việc.

3.    

Hệ thống công việc giúp con hiểu:

Ø

Con thực hiện cộng việc / hoạt động gì?

Ø

Con làm bao nhiêu lâu?

Ø

Khi nào con hoàn thành?

Ø

Con sẽ làm gì tiếp theo? 

4.    

Hỗ trợ hình ảnh giúp con biết rõ nhiệm vụ và điều tiếp sau khi làm xong nhiệm vụ. Với con nhỏ thì các hình ảnh nên là đồ vật thật, với con lớn hơn có thể dùng hình vẽ hay chữ viết để giúp con nhận biết được.

5.    

Xây dựng và sử dụng thơi gian biểu hình ảnh. Con có thể cảm thấy thiếu an toàn khi không đoán trước được sự việc. Khi đó con thường có biểu hiện bồn chồn lo lắng, thiếu tập trung hoặc hoạt động nhiều hơn (chạy tự do, nói linh tinh, …). Khi con được quen với lịch sinh hoạt hang ngày bằng hình ảnh thì con sẽ cảm thấy dễ chịu và sẵn sang hợp tác. Thời gian biểu và kế hoạch có thể dung bằng ảnh chụp, bức vẽ, biểu tượng hoặc chữ viết. Có thể viết dưới dạng liệt kê danh sách trên cùng 1 trang giấ hoặc sắp xếp theo dãy các thẻ.

6.    

Xây dựng thời gian biểu hình ảnh:

Ø

Làm các biểu tượng: bút viết bảng đen, giấy bìa trắng, …

Ø

Làm ảnh chụp: nên ép plastic

Ø

Trình bày thời gian biểu: làm một tấm bìa giấy hoặc gỗ, treo lên tường và dán các hình ảnh đã soạn.

Ø

Xếp các biểu tượng hoạt động theo dãy từ trên xuống dưới hoặc trái sang phải. Cũng có thể làm 1 chiếc túi nhỏ đựng các tấm thẻ hoạt động

Ø

Hãy hướng dẫn con nhiều lần để đảm bảo chắc chắn là con biết phải làm gì.

Xây dựng môi trường học tập:

1.    

Thời gian: nên chọn thời điểm con tỉnh táo, vui vẻ, không đói hoặc mệt. Cũng nên là lúc phụ huynh có thời gian, có năng lượng và sự nhiệt tình dành cho con. Tìm ra khoảng thời gian mà phụ huynh không bị làm phiền và bản than không sao lãng vì việc khác.

2.    

Tiếng ồn: chú ý đến tiếng tivi, âm nhạc hay người khác nói chuyện. Nên tắt mọi thứ có âm khi đang cố gắng giúp con tập trung công việc

3.    

Sự xao lãng: chỉ nên dùng một loại đồ chơi mỗi lần, khi con chơi xong cất đi rồi mới lấy đồ chơi mới. Nên cân nhắc đến việc có một góc riêng gồm một bàn, hai ghế trong một góc phòng có chắn bởi tường và tủ.

4.    

Chỗ ngồi: nên chọn vị trí tốt để chơi và tự do tập trung vào kỹ năng mới.Vị trí lý tưởng là ngồi đối diện với con khi cùng học hoặc ngồi cùng phía khi soi gương hoặc hướng dẫn một số thao tác đặc biệt.

Làm cho hoạt động học hiệu quả:

1.    

Chia kỹ năng thành các bước nhỏ

2.    

Bắt đầu với việc dễ trước

3.    

Chuỗi trước và chuỗi sau

4.    

Biết rõ con đang phát triển mức nào

5.    

Dùng sở thích của bé tạo động cơ làm việc

6.    

Khen và khuyến khích cường điệu

7.    

Phần thưởng

8.    

Luân phiên và thay đổi đồ chơi mới

9.    

Cho bé nhiều thời gian hơn để trả lời

10.           

Lặp lại và kiên trì

11.           

Tiếp cận đa giác quan

12.           

Lịch trình đoán trước được

13.           

Khái quát hóa một kỹ năng

14.           

Hoàn thành nhiệm vụ xong mới chuyển

15.           

Kỳ vọng cao ở bé

CÁCH DẠY CON TỰ LÀM MỘT VIỆC

     Một số kỹ năng được dạy trong những tiết học chính thức, trong môi trường yên tĩnh để bé có thể tập trung tối đa vào việc học, có cơ hội thực hành đi thực hành lại nhiều lần. Một số kỹ năng khác lại nên dạy trong những sinh hoạt đời thường – ngay khi nhu cầu của con xuất hiện.

Quá trình giảng dạy được chia thành ba giai đoạn

-  

Trước khi con học một kỹ năngà Nói cho con biết chúng ta muốn bé làm gì

-  

Trong khi con học một kỹ năngà Giúp con làm điều đó (nếu cần)

-  

Sau khi con đạt được kỹ năng đã học à Cho con biết rằng con đã làm tốt điều đó

Với tiến trình ba bước đơn giản này, chúng ta sẽ luôn tìm ra kỹ thuật thích hợp với mỗi tình huống cụ thể.

Trước khi con học một kỹ năng

     Điều quan trọng là thu hút sự chú ý của con trước khi người dạy làm bất cứ điều gì. Khi con đã nhìn vào người dạy thì có thể chuẩn bị cho bé theo những cách sau đây:

Hướng dẫn cách làm

-  

Chỉ đơn giản là nói cho con biết chúng ta muốn bé làm gì. Nói sao cho thật rõ ràng, dễ hiểu với con.

-  

Luôn dùng những từ ngữ giống nhau mỗi lần để con có thể hiểu được hướng dẫn của người dạy

-  

Gắn lời hướng dẫn của người dạy với các bước con đang học. Ví dụ:Đánh răng được dùng khi con hoàn tất kỹ năng này. Nhưng trong  khi tcon đang học kỹ năng này, chúng ta phải thấy chúng gồm hàng loạt những bước nhỏ hơn, mỗi bước sẽ dạy lần lượt và cần có lời hướng dẫn cụ thể cho từng bước như: Lấy bàn chải; Mở nắp lọ kem đánh răng; Nặn kem lên bàn chải; …

Làm mẫu

Nếu lời hướng dẫn mà con chưa hiểu chúng ta muốn con làm gì, hãy làm mẫu cho bé xem. Thực hiện thao tác một cách chậm rãi, rõ ràng cho con thấy toàn bộ hoạt động cần thực hiện. Người dạy có thể chỉ cần thao tác một lần vào lúc bắt đầu bài hoạc hay trước mỗi lần con làm thử

     Làm mẫu là một kỹ thuật có ích vì bé biết chính xác bé cần phải làm gì và thực hành một cách độc lập. Nhưng người dạy nên nhớ rằng chúng ta muốn bé làm được các kỹ năng mà không cần nhìn mẫu, vì vậy, hãy bớt dần việc làm mẫu khi bé đã hiểu ý của chúng ta. Người dạy cũng cần suy nghĩ xem có thể nhờ các thành viên khác trong gia đình làm mẫu cho bé hay không.Đây là dịp để lôi kéo sự tham gia của các thành viên vào chương trình giảng dạy. Chúng ta có thể biến giờ học thành một trò chơi để mọi người cùng tham gia và  con có thể thích điều này.

Trong khi con đang học một kỹ năng

Mục tiêu của chúng ta là con có thể tự thực hiện kỹ năng một mình không cần sự giúp đỡ. Nhưng khi một kỹ năng mới được đưa ra, con luôn cần được giúp đỡ. Sự trợ giúp của chúng ta có thể là bằng lời nói hoặc hành động

Cung cấp thêm thông tin

     Thuật ngữ chuyên môn gọi việc này là cung cấp một “gợi ý / nhắc nhở bằng lời nói”. Để giúp con những gợi ý khi bé tiến hành, chúng ta cần nói với con nhiều hơn về việc bé phải làm và chúng ta cũng cần động viên một cách thường xuyên để bé không bỏ cuộc.

Cầm tay chỉ việc

Thuật ngữ chuyên môn gọi là “nhắc nhở bằng hành động”.Nhắc nhở bằng hành động giúp con nhiều hơn nhắc nhở bằng lời nói.Chúng rất có ích cho giai đoạn đầu khi con bắt đầu học một kỹ năng mới.Nhắc nhở bằng hành động có nhiều mức độ.Yêu cầu cần nhớ là giúp đỡ vừa đủ, không giúp đỡ nhiều hơn mức cần thiết. Khi con có tiến bộ hơn, chúng ta bớt dần sự giúp đỡ.

Thay đổi cách sử dụng đồ vật để thích nghi

Một cách khác để giúp con hoàn thành công việc là làm cho cách sử dụng đồ vật trở nên phù hợp hơn với con hoặc tìm ra các vật thay thế dễ sử dụng hơn. Phương pháp này đặc biệt có ích với bé muốn tự làm việc một mình và tỏ ra bực bội với những sự giúp đỡ “tay cầm tay”

Sử dụng phương pháp phù hợp từng mục tiêu

Người dạy nên ghi vào mục tiêu của mình tất cả những phương pháp chúng ta sẽ sử dụng để giúp bé học kỹ năng mới. Nếu chúng ta đặt ra một mục tiêu dài hạn và thực hiện một loạt các bước nhỏ để đạt mục tiêu đó, chúng ta có thể không nhận ra sự tiến bộ đang có. Nhưng nếu chúng ta ghi lại các bước dạy này vào trong mục tiêu, đánh dấu mỗi khi hoàn thành chúng, chúng ta sẽ hài lòng và luôn biết mục tiêu mà chúng ta nhắm đến.

Sau khi con đã học kỹ năng

Điều người dạy phải làm sau khi bé học xong một kỹ năng được tóm tắt trong một cụ từ “sự động viên”.

Sự động viên là điều làm cho mọi hành động trở nên có ích, làm cho chúng ta muốn lặp lại hành động đó. Sự động viên là nguyên lý cơ bản nhất của việc học, người dạy sẽ phải dùng nó trong mỗi bài học dành cho bé.

Khi động viên con, ta có thể biết rằng con đã làm đúng, ta phải thể hiện sự động viên khiến con thích thú để con muốn làm lại điều đúng mà con vừa mới làm.

Chúng ta động viên một ứng xử tốt của con bởi vì nghĩ rằng con thích được động viên. Cách duy nhất để kiểm tra xem việc động viên của chúng ta có tác dụng tích cực hay không là kiểm tra kết quả do việc động viên đó gây ra. Nếu một ứng xử tốt xảy ra thường xuyên hơn sau khi động viên con - việc động viên của chúng ta đã có tác dụng tích cực.

Các động viên:

Bày tỏ sự tán thưởng một cách hết sức tự nhiên

Nếu con bắt đầu lệ thuộc vào một hình thức động viên không tự nhiên, bé sẽ khó thích nghi trong những tình huống khác vì các hình thức động viên không tự nhiên thường không sẵn có trong những tình huống đó.

Sự khen ngợi:

Khen ngợi là một hình thức động viên tự nhiên nhất và luôn luôn có sẵn cho chúng ta sử dụng. Đối với nhiều bé, sự khen ngợi của cha mẹ chính là tất cả những gì bé muốn và cần.Nhưng sự khen tặng sẽ trở nên quen thuộc và mất tác dụng động viên nếu chúng đến với bé quá dễ dàng. Chúng ta cần có óc sáng tạo khi đưa ra các lời khen. Sau đây là một số gợi ý:

-  

Đa dạng hóa lời khen.

-  

Nhấn mạnh lời khen

-  

Sự đụng chạm vào cơ thể như vuốt ve âu yếm

-  

Những phần thưởng: đồ ăn, đồ chơi hay hoạt động yêu thích của bé.

Lưu ý khi thưởng bằng đồ ăn cho bé

-  

Chỉ thưởng bằng thức ăn khi đã kết thúc buổi học

-  

Dùng thức ăn bổ dưỡng thích hợp với con

-  

Thưởng với một lượng nhỏ nhất có thể

Bài học mẫu

Đây là một trường hợp thực tế áp dụng được báo cáo lại, xong không phải là khuôn mẫu bắt buộc phải tuân theo mà chỉ dùng để minh họa về các kỹ thuật đã trình bày

Chơi đùa

Khi bắt đầu vào một chương trình, hầu hết cha mẹ thường tập trung nhiều vào các hoạt động học chính thức của bé. Nhiều cha mẹ thường tỏ ra không hài lòng khi thấy bé được dành thời gian để vui chơi với thắc mắc: “Dành thời gian cho hoạt động học tập chính thức có tốt hơn không”; “Có phải cho các cháu chơi để giáo viên có thời gian cho các việc khác quan trọng hơn không?”

     Cha mẹ và giáo viên đều nhận ra sự vui thích của bé khi bé hào hứng với một trò chơi. Bản thân chơi đùa là một điều quan trọng ngang bằng với tất cả những hoạt động khác mà chúng ta hoạch định cho bé. Bé chơi để vui và bé chơi để học. Bé không xem chơi đùa là phần tách biệt của cuộc sống của chúng mà chơi đùa là công việc nghiêm túc.

Lợi ích của chơi đùa

-  

Chơi đùa cho bé của chúng ta cơ hội thực hành những kỹ năng bé đã học

-  

Chơi đùa giúp bé nhớ những điều đã học

-  

Chơi đùa dạy cho bé những cách mới để sử dụng những kỹ năng

-  

Chơi đùa cung cấp nền tảng cho việc giao tiếp với những bé khác, chúng có rất nhiều cơ hội để chia sẻ, lắng nghe và trò chuyện với nhau

-  

Chơi đùa tạo cơ hội để chúng ta quan sát bé - để xem bé có dùng những kỹ năng mà chúng ta đã dạy bé và cũng để phát hiện những mặt bé cần được giúp đỡ nhiều hơn.

-  

Chơi đùa tạo cơ hội để học những kỹ năng mới và cũng là một dịp thích hợp để dạy

Các giai đoạn chơi đùa của bé

Hoạt động chơi của bé trải qua 5 giai đoạn kế tiếp nhau như sau:

Giai đoạn 1: Trò chơi khám phá, bé khám phá các vật khác nhau mà trước tiên là cơ thể của chúng, khuông mặt, bàn tay của mẹ, của cha, … rồi tiếp đến là các đồ vật khác trong tầm tay của bé. Bé khám phá bằng cách sử dụng các hành động chung như ngậm, lắc, đập, xem xét, bỏ rơi xuống đất, ném, sờ mó, … Các hoạt động này giúp bé khám phá tính chất hữu hình của sự vật.

     Giai đoạn 2: Trò chơi liên kết. Bé cố liên kết hai vật bằng cách đặt một vật vào trong hay lên trên một vật khác. Ví dụ thả khối gỗ vào trong cái lọ rồi đổ ra, …

     Giai đoạn 3: Trò chơi giả vờ một mình. Bé đã biết được chức năng nào đó của một đồ vật và sử dụng đồ vật đó một mình.Ví dụ bé giả vờ uống nước trong cốc.

     Giai đoạn 4: Trò chơi giả vờ đơn giản. Bé áp dụng hành động giả vờ với một vật khác. Ví dụ bé cho gấu bông ăn giả vờ hoặc đặt gấu bông vào xe tải để gấu lái xe

     Giai đoạn 5: Trò chơi giả vờ liên hoàn, bé tạo ra một loạt hay một chuỗi những hành động giả vờ đơn giản bé đã biết trước. Các đồ vật bé dùng cũng trở nên có nhiều tính giả vờ hơn, ví dụ thùng cacton trở thành xe tải, …

Dành thời gian để quan sát bé chơi

-  

Bé có sử dụng những kỹ năng chúng ta dạy cho bé không?

-  

Bé có ứng dụng những kỹ năng này với những đồ vật mới không?

-  

Bé có biểu lộ sở thích về những hoạt động đặc biệt chúng ta đã dạy bé không?

-  

Bé có gặp khó khăn với một hoạt động cụ thể nào không?

-  

Điều này có gợi ra một lĩnh vực mới bé cần học không?

-  

Bé có dùng những kỹ năng chúng ta đã dạy bé từ ba tháng trước không?

-  

Ba tháng trước bé làm được gì?

-  

Chúng ta có xác định được sự tiến bộ của bé không?

-  

Chúng ta có tự động viên mình rằng chúng ta đã làm được việc rất tốt không?

Khi quan sát bé chơi, chúng ta sẽ nhận thấy công lao khó nhọc của chúng ta trong thời gian qua mà không một mẫu đánh giá có thể so sánh. Qua đó, chúng ta cũng dễ dàng xây dựng được bước đi kế tiếp cho bé và cho chính chúng ta

Các bước xây dựng quan hệ hợp tác cùng con

Ø

Bước 1. Quan sát bé

Ø

Bước 2. Tiếp cận bé

Ø

Bước 3. Theo sau sự chủ động của bé

Ø

Bước 4. Trải ra và mở rộng ý định hoạt động/ý nghĩ của bé

Ø

Bước 5. Mở và đóng vòng giao tiếp với bé

Bước 1 - Quan sát bé.

Đây là bước đầu tiên và cũng là bước thường xuyên bị quên lãng nhất. Khi người dạy cảm thấy có thể giành 20-30 phút liên tục để chơi với bé, hãy dừng lại và chú ý xem bé đang làm gì và thái độ của bé như thế nào. Liệu có phải bé đang chạy xung quanh và gây ồn? Hay đang đang ngồi lặng lẽ và giở trang sách? Chúng ta sẽ muốn tham gia với bé, mặc kệ bất cứ thứ gì xuất hiện trong đầu, bằng việc theo dõi cảm xúc và âm thanh của bé lúc đó.

Bước 2 - Tiếp cận bé.

Bây giờ người dạy tiếp cận, theo dõi âm thanh của bé, hãy tự hỏi xem chúng ta có thể tham gia vào với những lời nói và cử chỉ của bé không. Nét mặt và giọng nói của chúng ta có thể được dùng để tạo nên sự chia sẻ và sự thích thú của bé với những gì chúng đang làm.

Hãy TRÁNH: Sà xuống với thái độ và tiếng nói to, giọng nói ầm ĩ với bé trong thời gian chúng yên tĩnh sẽ khiến bé mất hết mong muốn hoạt động.

Bước 3 - Theo sau sự chủ động của bé.

Bé trở thành người chỉ huy và người dạy đóng vai trò là người giúp việc và người yểm trợ.Người dạy ở trong cuộc chơi để giúp cho sự quan tâm và sự chủ động của bé.Đây không phải là lúc dạy học. Bé sẽ học được qua chính hoạt động vui đùa và tương tác có mục đích giữa bản thân và người dạy.

     Người dạy cần ở đó để có được niềm vui từ những gì bé thích và để thể hiện cho bé thấy rằng chơi với bé theo cách đó thật tuyệt. Ngay cả khi chúng ta biết rằng những ý muốn của bé không thể thực hiện được, hãy cứ làm đến đâu thì đến! Bé sẽ kết nối xuyên qua tiếng cười vui sướng và ánh mắt riêng cho người dạy. Người dạy cần chuyển tải giúp bé cảm nhận được rằng “Chúng ta sẽ sẽ làm mọi điều mà bé yêu cầu (miễn là không làm ai đau/xúc phạm), chúng ta thích chơi với con và con có những ý tưởng thật tuyệt vời”. Vì vậy, hãy bắt đầu với bé bằng 3 sở thích và 3 thứ có thể làm cùng với mỗi sở thích đó.

Bước 4 - Trải ra và mở rộng tư duy của bé.

     Đây là cơ hội của người dạy giải thích, hướng dẫn mở rộng thêm cho con các nội dung liên quan đến hoạt động mà con đang thực hiện. Đó có thể là bày thêm cách chơi mới cùng với đồ chơi đó, hoặc lấy thêm những đồ chơi khác để bổ xung vào.  

Bước 5 - Mở và đóng vòng giao tiếp.

     Thời gian chơi đặc biệt để tạo mối quan hệ- một sự tiếp tục, nhịp nhàng tới lui, mở và đóng càng lúc càng nhiều các vòng, và một sự thoả mãn thực sự của khởi đầu tư duy và sự tương tác. Một thành tựu quan trọng của hoạt động này là để cho bé có phạm vi cảm xúc rộng.

     Quan trọng là bé được cho phép bộc lộ ra những chủ đề cảm xúc, với một người chơi đồng cảm (không cần thiết phải đồng ý) thì có khả năng hiểu tốt hơn cảm xúc. Chúng cũng nhận được một thông điệp rõ ràng rằng tất cả mọi cảm xúc đều tốt, việc có chúng không làm người ta trở nên xấu xa, và đó là cách phù hợp xã hội để đối phó với những cảm xúc như vậy trước khi chúng trở nên nặng nề hơn.

Ví dụ bé đang chơi với ô tô và phát hiện bị rơi mất một bánh xe. Có thể bé khóc, hoặc rên rỉ hoặc ném ô tô đó đi, người dạy cần bình tĩnh ở bên bé giải thích với lời nói nhẹ nhàng: “Con bực bội vì bánh xe bị rơi mất. Chúng mình cùng tìm nhé!” thay vì trách mắng bé.

MẪU GHI CHÉP SỰ TIẾN BỘ CỦA CON

Mẫu 1:

MẪU GHI CHÉP BÀI DẠY

TÊN BÀI HỌC: ………………………………………………..(trangsố …….…)

Những người dạy: 1) …………………………   2) ………………………….

Thời gian dạy:

Đồ dùng: ……………………………………………………………………………

Cách dạy: …………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Kết quả: Đ = Đạt, tự làm được;       C = cần giúp để làm;             K = không làm

Ví dụ mẫu      TÊN BÀI HỌC: Bài tập 6. Tập gấp giấy, vải (trangsố 38)

Những người dạy: mẹ và chị Bông

Thời gian và địa điểm dạy: Buổi tối, giờ chơi chung cả nhà (7g30 – 8g00), tại phòng khách

Đồ dùng: 1 tờ giấy trắng hoặc giấy bìa khổ vuông 20 x 20 cm có vẽ nét cần gấp

Cách dạy:

-         

Cho bé những tờ giấy báo cũ hay những mảnh khăn vải nhỏ.

-         

Dạy bé gập thành những hình dạng to nhỏ khác nhau.

-         

Dạy bé gấp đồ chơi: ngôi nhà, chiếc thuyền, bông hoa, …

Kết quả: Đ = Đạt, tự làm được;       C = cần giúp để làm;             K = không làm

Ghi chú: Tiếp tục dạy thêm 10 ngày nữa. Để Tí tự làm bước 1 và bước 4, Bước 2 cần cầm tay Tí cùng làm, Bước 3 chỉ cần nhắc và làm cử chỉ là Tí hiểu và làm theo.

Mẫu 2: Hồ sơ can thiệp cá nhân (gửi file riêng)

HỒ SƠ

CAN THIỆP CÁ NHÂN

Tháng .......... năm .....................

Mẫu a.                                                 ĐẶC ĐIỂM CÁ NHÂN

Các lưu ý (hoàn cảnh gia đình, điều kiện học tập, ...)

_________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________

Kết luận chung về huớng can thiệp cho bé:

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Mẫu b.            

MỤC TIÊU  DÀI HẠN (THÁNG) – Tháng ………. năm 20…… của ______________

Ghi chú: đồ dùng cần chuẩn bị, các điều kiện để thực hiện kế hoạch

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

NHỮNG NGƯỜI THAM GIA THỰC HIỆN KHGDCN                                                       Chữ ký

- Trẻ:                       + trực tiếp thực hiện                                                                                                                                               

- Giáo viên:             + Hỗ trợ cá nhân tại trường                                                                                    

                                + Đánh giá kết quả thực hiện và trao đổi với gia đình                            

                                + Hướng dẫn PH thực hiện tại gia đình                                                  ____________________________________

- Phụ huynh:           + Hỗ trợ trẻ tại gia đình

                                 + Đánh giá Kết quả học tập                                                                    ____________________________________

- Nguời theo dõi chuyên môn:                                                                                                  ____________________________________

Mẫu c.             KẾ HOẠCH CAN THIỆP _________________________  của ________________________

Tuần từ: ……………đến …………    Kết quả:   K – Không làm                                         C1 – Làm có giúp đỡ/ít khi làm

C2 – Làm có nhắc bằng cử chỉ, hành động /thỉnh thoảng        C3  - Nhắc bằng lời nói/ làn nhiều lần                  Đ = Đạt, tự làm.

Nhận xét của giáo viên:

……………………………………………………...

……………………………………………………...

……………………………………………………...

Ý kiến của phụ huynh:

……………………………………………………...

……………………………………………………...

………………………………………………….....

Hà Nội, ngày ...... tháng......năm 20…..